Schenking van Utopa geeft ruimte voor onderzoek
Vanuit een prachtig pand in hartje binnenstad doen Leidse psychologen onderzoek naar financieel gedrag. Ze delen hun kennis breed, want het doel is om meer mensen in economisch opzicht zelfredzaam te maken en de ongelijkheid te verkleinen. Dat kan allemaal dankzij een royale schenking.
Het Kenniscentrum Psychologie en Economisch Gedrag (KCPEG) doet onderzoek naar drie thema’s: financiële redzaamheid, duurzaamheid en sociale cohesie binnen de samenleving. Het is verbonden aan het Instituut Psychologie maar functioneert zelfstandig, vanuit het voormalige weeshuis aan de Hooglandse Kerkgracht. Dat onderkomen dankt het aan dezelfde man die de oprichting van het kenniscentrum mogelijk maakte: Loek Dijkman. De oud-directeur van verpakkingsgigant Topa steunt met een groot deel van het geld dat hij als ondernemer vergaarde sociaal-maatschappelijke doelen. Een van de thema’s die hem raken, is ongelijkheid. ‘Er is zoveel ongelijkheid in de wereld. Voor vrouwen, op het gebied van arbeid, noem maar op. Daar moet voortdurend aan gewerkt worden.’ Dijkman bracht zijn bezit al in 1988 onder in de stichting Utopa om zijn bedrijf een grotere rol te laten vervullen dan alleen werk verschaffen en winst maken.
Ruimte en lucht
‘De thema’s van het kenniscentrum passen bij de stichting’, zegt Dijkman. ‘We geven kennis terug aan de maatschappij.’ Dijkman wil met zijn schenking van 2,5 miljoen euro de wetenschap voor vijf jaar ruimte bieden. ‘Ruimte om te onderzoeken, om kennis te delen. En ruimte om iets een keer fout te laten gaan. Dat is ook de essentie van wetenschap.’ Hoogleraar Eric van Dijk, voorzitter van de sectie Sociale, Economische en Organisatiepsychologie van de Universiteit Leiden, merkt dat dat werkt. ‘We doen aan onderzoek, onderwijs en met het centrum ook aan kennisverspreiding in de samenleving. De schenking van Utopa draagt niet alleen bij aan het centrum, dit geeft de hele sectie lucht. Daardoor kunnen we op alle terreinen gas geven en een brug slaan naar de samenleving met onze kennis.’
‘Het geeft mij veel voldoening’
Loek Dijkman (1942) werkte 50 jaar lang voor het familiebedrijf Topa Groep. Hij begon er in 1963 als verkoper, werd in 1969 mededirecteur en nam in 1974 de zaak over van zijn vader.
In 2013 trad hij terug als directeur. Al in 1988 bracht Dijkman zijn ondernemingen onder in de stichting Utopa. De idealistische en filantropische ondernemer wilde de overwinst niet uitkeren aan aandeelhouders, maar teruggeven aan de maatschappij waaraan de ondernemingen hun winsten ontleenden. De stichting is gevestigd in het voormalige Leidse Weeshuis, dat zij begin deze eeuw kocht en compleet liet restaureren. Over wat hij wil bereiken is hij duidelijk: ‘Het geeft mij veel voldoening de ontwikkelingskansen van mensen in de samenleving te verbeteren’, zegt hij.
Vragen van buiten
Is er voldoende vraag naar dit soort kennis? ‘Ja’, antwoordt Wilco van Dijk, bijzonder hoogleraar en directeur van het kenniscentrum volmondig. ‘We worden van alle kanten benaderd.’ Zo vroeg DUO het kenniscentrum om nieuwe ideeën voor het leenstelsel te beoordelen. Ook werkt het mee aan een spaarinstrument voor de verduurzaming van woningen. Naast het eigen onderzoek krijgt het centrum dus ook onderzoeksvragen van buiten. ‘Utopa stelt ons in staat om tegen anderen te zeggen: “Als jullie vragen hebben, bel ons.” We kunnen aan oplossingen werken zonder er geld voor te vragen.’ Eric van Dijk: ‘Daardoor kunnen we ook volledig onafhankelijk blijven.’ Twee andere pijlers onder het kenniscentrum zijn het geven van lezingen en cursussen, en adviseren over verklaringen van gedrag en hoe gedrag te veranderen is.
‘Utopa stelt ons in staat om tegen anderen te zeggen: “Als jullie vragen hebben, bel ons.”'
De werkzaamheden van het centrum zijn nu vooral gericht op praktijkprofessionals en beleidsmakers, maar het doel is ook het grote publiek te bereiken. ‘Daar is deze plek geschikt voor, zodra er weer meer open mag’, zegt Wilco van Dijk. Wat dat betreft was het een gek eerste jaar, stelt Dijkman vast. ‘Alles lag stil.’ De schenker bemoeit zich inhoudelijk nergens mee, al is hij wel betrokken. Hij laat zich regelmatig bijpraten en ontwikkelt met de hoogleraren een langetermijnvisie. ‘Want dit is iets voor de lange adem. Vijf jaar is eigenlijk te kort om het denken over regels, gelijkheid en gedrag te veranderen. En om zaken te veranderen moet je ook verder denken, want hoe krijg je de politiek zover dat ze luisteren naar wat hier wordt gezegd?’
Wilt u bijdragen aan onderzoek of onderwijs van de Universiteit Leiden én tegelijkertijd invulling geven aan uw eigen passie? Met een fonds op naam bepaalt u zelf het doel waaraan uw schenking besteed mag worden. Meer weten? Juliette van Nieuwland informeert u graag over de mogelijkheden. U kunt contact met haar opnemen via nieuwland@LUF.leidenuniv.nl of 071 527 3327.