Verzamelen, roofkunst en teruggave

Spreker: prof.dr. Pieter ter Keurs
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u mailen of bellen naar Peter Kasbergen, via peter@public-cinema.com of 06 285 089 48.

Verzamelen, roofkunst en teruggave

De afgelopen jaren heeft het onderwerp roofkunst meer dan ooit in de belangstelling gestaan. Soms lijkt het wel alsof alles wat in onze musea ligt geroofd is. De discussies over dit onderwerp gaan met veel emoties gepaard en de nuance is vaak ver te zoeken. 

Het roven van kunst, of andere belangrijke voorwerpen, is niet nieuw. Het kan vanuit verschillende invalshoeken worden bekeken. Waarschijnlijk is het zo oud als de mensheid en het komt overal in de wereld voor. Wij vinden het ethisch onverantwoord, maar het blijkt ook positieve aspecten te hebben. Om te bepalen of iets roofkunst is of niet is veel onderzoek nodig. Daarvoor gebruiken wij een breed scala aan disciplines, onder meer (kunst)geschiedenis, rechten, psychologie en culturele antropologie. Dat maakt een goed begrip van roofkunst complex, maar ook uitdagend. Het laat onder meer zien dat de drang om te bezitten blijkbaar universeel menselijk is. Waar komt die drang vandaan? En wat doet het met ons?

Over de spreker
Professor Pieter ter Keurs is emeritus hoogleraar Musea, Collecties en Samenleving aan de Universiteit Leiden. Eerdere functies die hij heeft bekleed waren conservator Indonesië bij het Rijksmuseum voor Volkenkunde (nu Wereldmuseum, Leiden) en hoofd Collecties en Onderzoek bij het Rijksmuseum van Oudheden, Leiden. Tevens was hij bijzonder hoogleraar Antropologie van Materiële Cultuur. Tussen 2019 en 2024 was hij eveneens directeur van het Centre for Global Heritage van de universiteiten in Leiden, Delft en Rotterdam. Ter Keurs heeft onderzoek gedaan in Papoea Nieuw-Guinea en Indonesië. Hij heeft grote erfgoedprojecten geleid en tentoonstellingen gemaakt in Leiden, Amsterdam, Jakarta, Manilla, Parijs en Tunis.

Zonder Europa reddeloos verloren

Spreker: prof.dr. Monica den Boer
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar Cleveringacomitélid Marco Kielstra via marco.kielstra@vanoord.com of bellen naar 06 1191 2992.

Zonder Europa reddeloos verloren

Over het belang van Europese samenwerking voor een klein land met grote potentie
Deze lezing zet een aantal dreigingen voor Nederland op een rij, zoals oorlog op het continent, ondermijning door de georganiseerde misdaad en klimaatonveiligheid. Politie, justitie en defensie bouwen al jaren aan vergaande samenwerking. Nederland bevindt zich echter op een politiek-strategisch kruispunt, want wil het vaandeldrager zijn van deze ontwikkeling of juist de behoedzame partner die op de rem gaat staan? Welke dilemma's brengt deze strategische keuze met zich mee, en wat is de kosten-baten-analyse van Europese samenwerking op het terrein van veiligheid?

Tegenwoordig hebben ouderen de toekomst!

Spreker: prof.dr. Wilco Achterberg
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u contact opnemen met Cleveringacomitélid de heer Numan via gijsnuman@hotmail.com of 06 535 466 40.

Over de lezing

‘Er komt een tsunami van ouderen, onze samenleving dreigt daaronder te bezwijken’ is een veelgehoorde waarschuwing. Is dat nu een juiste voorstelling van zaken? Een tsunami wordt nooit geassociceerd met mooie kanten, alleen maar ellende, maar klopt dat hier wel? We worden steeds ouder, en dat is een mooi ding, want we worden over het algemeen ook gezonder oud en ouder zonder ziekte of beperkingen - naast uitdagingen over houdbaarheid van de zorg, biedt het daarom ook heel veel mooie kansen. In deze lezing wordt een pleidooi gehouden om gezond oud te worden, en voor en met elkaar te zorgen wanneer de gezondheid ons in de steek laat; en uiteindelijk gaat dat iedereen gebeuren.

'Een unieke verzetsmachine; de Leidse universiteit in de Tweede Wereldoorlog'

Spreker: prof.dr. Willem Otterspeer
Studentspreker: Charlotte van der Voort MA
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u contact opnemen via cleveringa@luf.leidenuniv.nl.

Een veelzeggend zwijgen

In een korte lezing stelt Charlotte van der Voort vragen bij de stiltes die filosofen uit de Grieks-Romeinse oudheid lieten vallen, en in het bijzonder die in het werk Over de vertroosting van de filosofie van Boëthius (zesde eeuw n.C.). Hoewel de oude filosofen vooral bekend staan om hun eloquente en soms onophoudelijke woordenstromen, zijn het juist ook hun stiltes die ons vandaag de dag nog veel te zeggen hebben.

Een unieke verzetsmachine: de Leidse universiteit in de Tweedewereldoorlog

Professor Otterspeer zal ingaan op de volstrekt unieke positie van de Leidse universiteit in de Tweede Wereldoorlog en zal o.a. de strategie achter de collectieve ontslagname van bijna 60% procent van het Leidse professoraat in het voorjaar van 1942 bespreken. Otterspeer zal ook ingaan op de rol van professor Ben Telders in het Leidse universitaire verzet. Tenslotte zal hij stilstaan bij de manier waarop na de oorlog in Leiden de zuivering ter hand is genomen.

De lange arm: het gevaar van spionage en buitenlandse inmenging

Spreker: mr.drs. Willemijn Aerdts
Voertaal: Nederlands

Met vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar cleveringa@luf.leidenuniv.nl.

Over de lezing

Tijdens dit college zal Willemijn Aerdts ingaan op de fenomenen spionage en buitenlandse inmenging en aan de hand van voorbeelden de impact van deze activiteiten op de Nederlandse samenleving schetsen.

Landschapsmanagement, 125.000 jaar geleden? Over de impact van Neanderthalers op flora en fauna

Spreker: prof.dr. Wil Roebroeks
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u mailen of bellen naar Cleveringacomitélid de heer Westerink via erikjwesterink@gmail.com of 06 204 931 71.

Over de lezing

Grootschalig archeologisch onderzoek in een bruinkoolgroeve bij Halle (Duitsland) heeft een unieke dataset opgeleverd met betrekking tot de planten- en dierenwereld 125.000 jaar geleden, en over de rol van mensachtigen (Neanderthalers) in dat ecosysteem. De lezing gaat kort in op het veldwerk in de spectaculaire setting van een bruinkoolgroeve, en richt zich met name op de impact die jager-verzamelaars op hun omgeving hadden, onder andere  door hun gebruik van vuur en de jacht op (soms: zeer) grote herbivoren. Omdat de warme periode (interglaciaal) van 125.000 jaar geleden vaak gebruikt wordt als een baseline voor een hedendaagse natuurlijke vegetatie zónder menselijke invloed, zijn deze gegevens ook buiten de archeologie van belang.

Waartoe wetenschap verplicht: academische vrijheid als ingeperkte meningsuiting

Spreker: dr. Pieter Slaman
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar info@gelderseacademie.nl. 

Sprekers

• Dr. Pieter Slaman - ‘Waartoe wetenschap verplicht. Academische vrijheid als ingeperkte meningsuiting’
• Janice Deul, Afro-Nederlandse journalist, DIE-professional en mode-/cultuuractivist - 'We should all be activists'

Spreker: prof. Kees Schuyt
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u contact opnemen via lezingen@historieheerenveen.nl 

De biograaf van Cleveringa, em. hoogleraar Kees Schuyt zal een lezing houden over de Heerenveense jeugd van Ru en Hiltje, over het belang van Cleveringa’s protestrede tegen het ontslag van zijn joodse collega prof. Meijers in 1940, maar ook voor de actualiteit nu, in tijden van oorlog en schendingen van de rechtsstaat.

“Wel of niet behandelen. Hoe om te gaan met deze vraag in de moderne geneeskunde? Een opdracht voor iedereen?”

Spreker: prof.dr. Heleen Dupuis
Voertaal: Nederlands

Omdat wij het gedachtengoed van Cleveringa graag met anderen willen delen, zijn introducés (al dan niet uit Leiden) van harte welkom. 

Graag ontvangen wij uw aanmelding uiterlijk 17 november a.s. via het aanmeldformulier. Met vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar Cleveringacomitélid de heer Van Lanschot via mvl001@kpnmail.nl. 

Making Europe Great Again? After the presidential elections: Europe in a changing world

Speakers: Monika Sie Dhian Ho, Jan Paternotte and Koen Petersen
Language: English

*Signing up for the dinner can be done until 25 November 09:00 a.m.

About the lecture

Now that Donald Trump has won the US elections, it is clear that Europe will face some major challenges. There is a big chance that the US will stop supporting Ukraine and leave the conflict to Europe. Trump has even suggested that the US will withdraw from NATO. Meanwhile, there is no sign that the war in the Middle East will end any time soon. What is clear, however, is that they will be focusing more on the Indo-Pacific region, for economic reasons but also in view of the further rise of China as an economic and military superpower. China presents itself as the champion of the Global South, but not without making some of its partners in Africa and Asia dependent on it.

How should Europe react to these developments? Should it prepare for a more independent role? Is such a role realistic? Or should it seek to strengthen NATO and keep America interested in its traditional North Atlantic links, with or without Britain? How should it position itself vis-à-vis the Global South? What strategy is advisable in a world where local conflicts can easily explode but are no longer defined by a simple East-West dichotomy?

About the speakers
Monika Sie Dhian Ho is General Director of the Clingendael Institute for international affairs. She is also vice-president of the State Committee on Demographic trends 2050 and a lecturer at the Netherlands School of Public Administration in The Hague. Earlier she was a lecturer in International Relations and International Political Economy at Leiden University, researcher with the Netherlands Scientific Council for Government Policy WRR, and Director of the Wiardi Beckman Foundation, the social-democratic think tank in the Netherlands.

Jan Paternotte is a Member of Parliament for D66. He studied international relations and international law and is a specialist in American History. In Parliament, he is his party’s specialist on foreign affairs and Europe, foreign trade, higher education, and the media. He lives in Leiden.

Koen Petersen is a member of the Dutch Senate for the VVD. He has studied American studies and political science and has published extensively on American politics. The position of the Netherlands in the world is one of his other interests, and he is chairman of the Senate Committee on Foreign Affairs, Defence and Development Aid.

Smartphones en andere technologie: Een vloek of zegen voor het welzijn van jongeren?

Spreker: dr. Carlijn Bergwerff
Voertaal: Nederlands

Als er vragen zijn kunt u contact opnemen met Cleveringacomitélid de Jan Peter Weitenberg via 06 54 96 77 76 of mailen naar cleveringa@luf.leidenuniv.nl. 

Over de lezing​​​​​​

In deze lezing zal dr. Carlijn Bergwerff, universitair hoofddocent pedagogische wetenschappen en kinderpsycholoog, ons meenemen in de wereld van moderne technologie en de impact ervan op de mentale en sociale ontwikkeling van jongeren.

Met een kritische blik bespreekt dr. Bergwerff zowel de uitdagingen als de kansen die smartphones en digitale media bieden voor de jeugd van vandaag. Zijn sociale media en smartphones de oorzaak van een wereldwijde mentale gezondheidscrisis onder jongeren of ligt dit genuanceerder? Wat zijn mogelijk positieve kanten van digitale media en hoe kunnen innovatieve behandelingen (bijvoorbeeld middels Virtual Reality) bijdragen aan de geestelijke gezondheidszorg?

We hopen u te mogen verwelkomen voor een inzichtelijke sessie die ruimte biedt voor vragen en discussie.

Vergissen is wenselijk

Spreker: prof.dr. Ellen de Bruijn
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar Cleveringacomitélid de heer R.C. Guldenmund (r.c.guldenmund@hotmail.com) of naar Cleveringacomitélid Gunnar van der Hofstede (olafsvik@gmail.com).

Over de lezing

Een lezing over het maken van fouten, en welke inzichten psychologisch en neurocognitief onderzoek van de laatste decennia ons daarover geleerd heeft. Ofwel 'Vergissen is wenselijk'.

De geheimen van de onzichtbare wereld: impact op onze gezondheid

Spreker: prof.dr. Hermelijn Smits
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar de Cleveringacomitéliden via riannebruens@hotmail.com of jbonnemaijer@planet.nl.

Over de lezing

Om en in ons heen bevinden zich miljarden micro-organismen, die niet zichtbaar zijn met het blote oog. Aan het begin van de vorige eeuw werd duidelijk, door het werk van de Nobelprijswinnaars Louis Pasteur en Robert Koch, dat deze onzichtbare micro-organismen ziektes en dood konden overbrengen. Door de uitvinding van antibiotica (Alexander Fleming) rond de Tweede Wereldoorlog konden mensen behandeld worden tegen hun infectieziekten en werden vele levens gered. Hiermee konden we de belangrijkste doodsoorzaak van die tijd terugdringen – een belangrijke stap in de geneeskunde en menselijke overwinning.

Echter heden ten dagen hebben we te kampen met een andere epidemie: namelijk die van ontstekings- en welvaartziektes zoals allergiën, chronische long- en darmaandoeningen, hart- en vaatziekten, auto-immuniteit, en metaboolsyndroom en type 2 diabetes. Onze levensstijl is drastisch veranderd, waardoor de micro-organismen om en in ons heen veranderen van samenstelling. Het blijkt dat dit een drastische impact heeft op ons immuunsysteem. Naast de veroorzakers van infecties, zijn er ook vele ‘goedaardige’ microorganismen, commensalen genaamd, die juist helpen om ons immuunsysteem in balans te houden en positieve signalen afgeven aan onze organen, zoals bijvoorbeeld de darmen, longen, lever of hersenen.

Onze samenleving moet weer leren om deze onzichtbare wereld te omarmen en de gunstige effecten van dit ecosysteem toe te laten in ons lijf en onze omgeving.

Over de spreker
Hermelijn Smits heeft een leerstoel bij het LUMC in gastheer-commensaal interacties en immuunmodulatie in de longen. Haar onderzoek richt zich op de rol van probiotische bacteriën en parasitaire wormen in de darmen voor het behandelen of voorkomen van ontstekingsaandoeningen en virale infecties in de luchtwegen van jonge kinderen. Smits onderzoekt immuunmodulerende moleculen en hun werkingsmechanisme van commensalen door gebruik te maken van kweekmodellen gebaseerd op humaan weefsel uit de neus of long. Tevens karakteriseert ze lokale immuunreacties in de luchtwegen via geavanceerde single-cell technologieën. Meer recentelijk richt haar onderzoek zich ook op commensalen uit de leefomgeving en zet zij zich voor een gezondere en groenere leefomgeving voor kinderen samen met het Longfonds. Ze geeft leiding aan het internationale consortium ‘A World Without Asthma’ (AWWA), waarin preventiestrategieën voor astma bij kinderen onderzocht worden met behulp van  micro-organismen. Ze is een Veni-Vidi-Vici-laureaat en voormalig voorzitter van de Nederlandse Respiratoire Vereniging (NRS).

Onze constitutie: de geschreven en ongeschreven regels van het Nederlandse staatsbestel in woelige tijden

Spreker: prof.dr. Wim Voermans
Voertaal: Nederlands

Met vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar cleveringa@luf.leidenuniv.nl.

Over de lezing

Nederland heeft een van de oudste grondwetten van de wereld en al meer dan twee eeuwen een stabiel constitutioneel bestel. De spelregels ervan zijn wezenlijk voor hoe we samen vorm geven aan ons lot, maar toch zijn ze weinig bekende, soms haast onzichtbare decorstukken voor ons statelijke, politieke, juridische en ook alledaagse samenleven. Die regels worden steeds meer uitgedaagd de afgelopen jaren, ze liggen onder vuur en worden soms bewust overtreden. Zijn de stormkeringen van ons eeuwenoude bestel bestand tegen de krachten die er op in werken? Of moeten we ons niet teveel zorgen te maken over dagkoersen? Wim Voermans gaat in op deze vragen aan de hand van zijn boek Onze constitutie: de geschreven en ongeschreven regels van het Nederlandse staatsbestel uit 2023. Voor een inkijkje in het boek verwijzen we u naar deze video. 

De oorlog in Gaza - onherstelbare breuk in de politiek van de herinnering van de Holocaust?

Spreker: prof.dr. Frank van Vree
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u mailen naar Cleveringacomitélid mevrouw Van Dam via vdammieras@zeelandnet.nl.

Over de lezing

Professor De Vree: 'In deze lezing zal uitvoerig worden ingegaan op het ontstaan van de herinneringscultuur rond de Holocaust, hoe deze politiek gestalte kreeg en met name sinds de jaren negentig wereldwijd werd uitgedragen, zoals ik heb beschreven in mijn onlangs verschenen boek Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging. Een verdere analyse laat zien dat deze herinneringscultuur altijd interne spanningen heeft gekend, spanningen die rond de oorlog in Gaza tot een uitbarsting zijn gekomen. De vraag is hoe onherstelbaar die breuk is: heeft de Holocaust als basis van een universele en radicale politiek van mensenrechten afgedaan?'

Over de spreker
Frank van Vree is emeritus hoogleraar Geschiedenis van oorlog, conflict en herinnering aan de Universiteit van Amsterdam. Van 25 november 2023 tot 25 november 2024 was hij Cleveringahoogleraar aan de Universiteit Leiden. De titel van zijn oratie bij de aanvaarding van die leerstoel was ‘Het verleden als ritueel. Over de “les van de geschiedenis” voor het heden’, het thema was de spanning tussen wetenschap en herdenken.

Frank van Vree was tot 2021 directeur van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (2016-2021). Daarvoor was hij decaan van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam (2012-2016) en hoogleraar Mediastudies (2001-2016). Hij stond aan de wieg van de mediastudies en de opleiding journalistiek van de Amsterdamse universiteit. Eerder bekleedde hij een leerstoel Mediageschiedenis aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

Kwetsbare en ook weerbare jeugd

Sprekers: dr. Lina van Drunen en dr. Moji Aghajani
Voertaal: Nederlands

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u contact opnemen met Cleveringacomitélid Frederieke Dijkman-Post via dijkmanpost@outlook.com

Over de lezingen

Een duolezing over de impact van cognitieve verrijking en deprivatie op de hersenontwikkeling bij adolescenten en hoe precisie-psychiatrie en AI nieuw en meer inzicht kunnen bieden op de ontwikkeling van gezond gedrag of stoornissen in de kinderpsychiatrie.

Dr. Moji Aghajani - 'Tussen Hoop en Hype'
Doorgronden van angst en depressie onder jongeren met behulp van kunstmatige intelligentie en big data.

Depressie en angststoornissen onder jongeren nemen inmiddels wereldwijd epidemische proporties aan, en treffen in Nederland alleen al circa 500.000 jongeren per jaar, wat weer miljarden euro’s kosten met zich meebrengt. Niettemin, weten we nog steeds niet zo goed welke neurologische, biologische, en psychosociale mechanismen hierbij een rol spelen, waardoor effectieve preventie en behandeling zeer moeilijk wordt. Onze gebrekkige kennis van onderliggende mechanismen is grotendeels toe te wijzen aan onze simplistische onderzoeksbenadering van mentale stoornissen onder jeugdigen, waarbij de focus vooral op de “gemiddelde patiënt” ligt in plaats van de “individu”.

Dit gebeurt ook nog eens binnen studies die veelal te klein zijn in omvang, en gebruik maken van traditionele analytische technieken die niet in staat zijn om gepersonaliseerde uitkomsten te produceren. Volgens experts is er daarom dringend behoefte aan een paradigmaverschuiving, waarbij men meer focust op de individuele patiënt en gepersonaliseerde analyses, met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) en grote multimodale datasets, of te wel “big data”. De verwachting binnen het veld, is dat deze paradigmaverschuiving nieuwe kennis en daarmee gepersonaliseerde zorg zal faciliteren. Hoe realistisch zijn echter deze verwachtingen: is het hoop of toch een hype??

Dr. Lina van Drunen - 'Impact van cognitieve verrijking en deprivatie op de hersenontwikkeling bij jonge adolescenten'

'Tijdens mijn promotieonderzoek heb ik de mechanismen onderzocht die individuele verschillen in hersenstructuur en -ontwikkeling tijdens de vroege adolescentie aandrijven. Dit is een vormende periode van ongeveer 7 tot 14 jaar, gekenmerkt door snelle fysieke groei, evenals opmerkelijke veranderingen in cognitieve en sociale vaardigheden. Tegelijkertijd ondergaan de hersenen ook dynamische veranderingen, die gekenmerkt worden door belangrijke ontwikkelingsmijlpalen zoals is te zien in pieken, stijgingen en dalingen van structurele hersenmetingen. Er is echter aanzienlijke variabiliteit in de timing en patronen van deze mijlpalen tussen individuen. Variabiliteit in hersenstructuur en -ontwikkeling kan voortkomen uit een samenspel van genetische, omgevings- en ervaringsfactoren.

Inderdaad, naast dat ik genetische invloeden observeerde, heb ik onderzocht hoe omgevingsfactoren de hersenontwikkeling vormgeven, met een focus op regio-specifieke effecten. Hoewel het onduidelijk bleef welke en hoe omgevingsfactoren hersenvariatie aandreven, heb ik de impact van zowel verrijkte (d.w.z. muzikale vaardigheden en oefening) als benadeelde (d.w.z. ervaringen tijdens de COVID-19-pandemie) omgevingen op de hersenen van jonge adolescenten onderzocht. Mijn bevindingen onthulden tegenovergestelde effecten van een verrijking en benadeelde omgeving op het tempo van de hersenontwikkeling tijdens deze cruciale fase, die ik zal presenteren tijdens de Cleveringa-presentatie.'

De boze burger in historisch perspectief

Spreker: prof.dr. Henk te Velde
Voertaal: Nederlands

*Dit is inclusief borrel en diner met drie consumpties en koffie/thee. Het diner bestaat uit een gevarieerd lopend buffet. Ieder krijgt bij binnenkomst drie consumptiebonnen.

Parkeergelegenheid
Vlakbij is er gelegenheid om te parkeren op de ’s Gravenhof of aan de Martinetsingel voor de Rechtbank.

Voor vragen over de bijeenkomst kunt u contact opnemen met Cleveringacomitélid de heer Herbert Wevers via h.e.wevers@gmail.com of 06 538 060 44.

Over de lezing

Ruwe en lawaaiige protesten van dorpsbewoners tegen de komst van een AZC of van boze boeren tegen hun eigen situatie maken de indruk van irrationeel en onmaatschappelijk collectief gedrag. Ze lijken ook een uitvinding van onze tijd. Voor historici is echter duidelijk dat ze overeenkomsten vertonen met lokale protesten uit het verleden, zelfs het verre verleden. Door vanuit de Nederlandse geschiedenis naar de hedendaagse Boze Burgers te kijken, zien we patronen in hun motieven en in hun protestrepertoire. Er spreekt een vorm van burgerschap uit die niet altijd prettig is, maar wel serieus moet worden bestudeerd. Zo helpt het verleden om actuele kwesties beter te begrijpen.

Over de spreker
Henk te Velde is hoogleraar Nederlandse geschiedenis in Leiden. Hij schreef veel over de Nederlandse en West-Europese politieke cultuur van de negentiende en twintigste eeuw. Samen met de collega’s van zijn sectie gaf hij voor studenten een aantal malen college over het onderwerp Boze Burgers. Verder rondt hij nu een boek af over de geschiedenis van politieke welsprekendheid in Nederland waarin Cleveringa’s lezing een ruime plaats krijgt.