De rol van bacteriën bij stress
Verstoringen in de darmflora kunnen invloed hebben op mentaal welzijn. Hoe kan deze connectie gebruikt worden bij het voorkomen van stress-gerelateerde aandoeningen? Psycholoog Laura Steenbergen zoekt het uit met een projectsubsidie van het LUF en, vanuit de samenwerking tussen de twee fondsen, de Gratama-Stichting.
De Griekse arts Hippocrates zei 2500 jaar geleden al dat alle ziektes in de buik beginnen. Ook in taal vinden we de buik vaak terug als het over gevoelens gaat. Denk aan het onderbuikgevoel, de vlinders in de buik of de steen die op de maag ligt. De connectie tussen buik en welzijn wordt dus al lang verondersteld. In 2004 begon ook de wetenschap er meer aandacht aan te besteden. Japanse onderzoekers ontdekten dat muizen zonder darmflora, dat zijn populaties van darmbacteriën, veel sterker reageerden op stress, maar dat die reactie ook weer terug te draaien was met probiotica, goede bacteriën.
Therapeutische bacteriën
Dr. Steenbergen doet onderzoek naar het ontstaan van stress-gerelateerde aandoeningen als angststoornissen en depressie. De connectie tussen darm en brein biedt potentie voor dit onderzoeksveld. “In eerder onderzoek heb ik laten zien dat probiotica de neiging tot piekeren kunnen doen afnemen. Wellicht kan de darmflora worden ingezet om stress-gerelateerde aandoeningen te voorkomen. Echter, als we willen weten welke probiotica de meeste kans maken, moeten we weten wat precies het verband is tussen een verstoorde darmflora en reacties op emotionele gebeurtenissen. Dat verband wordt mogelijk beïnvloed door het immuunsysteem, met name de aanmaak van ontstekingsbevorderende moleculen. Eén manier waarop de darmflora namelijk met ons brein communiceert, is via die moleculen.”
'Zolang iedere wetenschappelijke discipline op zijn eigen eilandje van expertise blijft vertoeven, blijven we met vragen zitten'
Het nieuwe aan dit onderzoek is dat analyse van het immuunsysteem en de darmflora gecombineerd wordt met de methoden van psychologisch onderzoek. “Als het gaat om het bevorderen van mentaal welzijn ben ik van mening dat alleen écht interdisciplinaire inzichten kunnen zorgen voor vooruitgang. Zolang iedere wetenschappelijke discipline op zijn eigen eilandje van expertise blijft vertoeven, blijven we met vragen zitten.”
Samen sterk
Die interdisciplinariteit betekent dat dr. Steenbergen dit onderzoek niet alleen doet. “Veel onderzoeksbeurzen zijn gericht op het verdiepen van kennis in plaats van het integreren van kennis die al bestaat. Met een LUF-subsidie kan dat ook, maar kun je ook breder kijken. Ik creëer niets nieuws, maar ik maak gebruik van methoden die al lang bestaan. Ik ga ze alleen integreren. En er is niet één persoon die dit allemaal alleen gaat doen, we hebben een netwerkje van expertises gevormd dat nieuwe inzichten mogelijk gaat maken.”
Het Leids Universitair Medisch Centrum voegt expertise over het immuunsysteem toe, evenals het meten van activiteit van dat systeem. Daarnaast voegt het bedrijf My Microzoo expertise toe in het analyseren van darmflora in ontlastingsmonsters. In samenwerking met deze twee partners hoopt dr. Steenbergen de relaties tussen verstoringen in de darmflora, het immuunsysteem en reacties op emotionele gebeurtenissen in kaart te brengen.
Headerfoto: In het kader van outreach en kennisdeling geeft Laura Steenbergen geregeld presentaties op publieke evenementen. Zo sprak ze in 2019 op TEDxAlkmaar.