Prestigieuze prijs voor onderzoek naar historische biodiversiteit
De dies natalis in de Pieterskerk vormde het toneel voor de uitreiking van de Gratama Jubileumgift 2025. Drie wetenschappers uit verschillende velden slaan de handen ineen om historische veranderingen in biodiversiteit in kaart te brengen en beter te begrijpen hoe deze veranderingen door mensen waargenomen werden.
Verborgen veranderingen zichtbaar maken. Dat is de titel en het streven van Johannes Müller (Centre for the Arts in Society), Claire Weeda (Instituut voor Geschiedenis) en Krijn Trimbos (Centrum voor Milieuwetenschappen). Met hun projectvoorstel 'Seeing Hidden Change: A New Approach to Understanding Environmental Change and its Human Perception' zijn zij de winnaars van de Gratama Jubileumgift 2025. De jury was onder de indruk van het vernieuwende karakter van het onderzoek en ziet de potentie van de resultaten om als betekenisvolle eyeopener te fungeren.
'We transform the world, but we don't remember it. We adjust our baseline to the new level, and we don't recall what was there.'
Prof. Daniel Pauly
Gebrek aan historisch perspectief
Door de hele geschiedenis heen hebben mensen hun natuurlijke omgeving veranderd en dit proces is drastisch versneld in moderne samenlevingen. Tegelijkertijd worden deze veranderingen vaak niet adequaat waargenomen omdat het collectieve geheugen van gemeenschappen niet ver genoeg terug reikt. Dit gebrek aan historisch perspectief ligt ten grondslag aan het shifting baselines-syndroom (Pauly, 1995), dat beschrijft hoe elke generatie de actuele toestand van de leefomgeving als ‘normaal’ beschouwt en daardoor historische veranderingen over het hoofd ziet.
Het onderzoeksproject 'Seeing Hidden Change' combineert historische bronnen, museumcollecties en moleculair-ecologische data om historische veranderingen in biodiversiteit in kaart te brengen en te begrijpen hoe deze veranderingen door mensen waargenomen werden. Als case study wordt de ontbossing van het Beekbergerwoud in de negentiende eeuw onderzocht. De ontwikkelde methode kan in de toekomst als blueprint dienen voor andere studies en zo een nieuwe richting bieden in het onderzoek naar historisch-ecologische veranderingsprocessen.
De drie onderzoekers ontvingen de prijs ter waarde van 100.000 euro uit handen van Reinier Gratama, voorzitter van de Gratama-Stichting. Bij de uitreiking werd een video getoond waarin de drie wetenschappers – met de kleurrijke collectie van Naturalis als decor – vertellen over hun onderzoek.
Deze video kan niet worden getoond omdat u geen cookies heeft geaccepteerd.
Verlaat onze website om deze video te bekijken.
Een eeuw lang toewijding aan wetenschap
De Gratama-Stichting viert dit jaar haar 100-jarig bestaan. Het was ter gelegenheid van deze bijzondere mijlpaal dat de stichting ertoe besloot de Gratama Jubileumgift in het leven te roepen en deze toe te kennen aan een onderzoeksproject dat aansluit bij een van de interdisciplinaire onderzoeksprogramma’s van de Universiteit Leiden.
Maar de relatie tussen de stichting en de universiteit gaat verder terug dan het jaar waarin we leven. Al sinds 1990 is de Gratama-Stichting een vaste schenker van de universiteit en partner van het LUF. Dankzij de stichting konden al vele jonge onderzoekers hun innovatieve projecten ten uitvoer brengen. Daarnaast wordt sinds 2012 de Gratama Wetenschapsprijs om het jaar (in de oneven jaren) uitgereikt aan een jonge en talentvolle wetenschapper. In de even jaren wordt deze aanmoedigingsprijs toegekend aan een wetenschapper van de Rijksuniversiteit Groningen.
Naast de Jubileumgift staat de stichting ook met een jubileumboek stil bij hun geschiedenis en een eeuw lang steun aan wetenschappelijk onderzoek. Na afloop van de dies natalis werd een eerste exemplaar van deze uitgave overhandigd aan onder meer het bestuur van het LUF.
