Tweede kamerlid Nilüfer Gündoğan begint haar deelname aan De Avond van Cleveringa georganiseerd door de studentencommissie van het LUF, met een ode aan Cleveringa. Zij roept de aanwezige studenten op om net als hem moed en moraal te tonen. Dat is volgens haar hard nodig. Nederland denkt te makkelijk over de fascistische gevaren die de democratie in dit land onder druk zetten. Want dat dat gebeurt, ondervindt zij regelmatig aan den lijve. En niet alleen zij, ook haar moeder wordt soms bedreigd door mensen die het niet met Gündoğan eens zijn.

De twijfel die dan bij haar kan toeslaan, werkt ze weg met tweets van viroloog Mark van Ranst. Als ze zijn dappere reacties én onvermoeibare strijd voor de wetenschap volgt, kan ze er weer tegen aan. ‘Democratie kan van binnenuit door antidemocratische krachten eroderen’, waarschuwt ze. ‘Er zijn de afgelopen jaren meer landen ondemocratischer geworden dan dat er landen democratischer zijn geworden.’

Verwensingen en bedreigingen

Ook Leo Lucassen, hoogleraar Arbeids- en migratiegeschiedenis, maakt zich zorgen. Als voorbeeld noemt hij de omvolkingstheorie. ‘Dat is volkomen fascistisch gedachtengoed. Daar moeten wij wetenschappers kennis over verspreiden. Want als de middengroep in de samenleving gaat schuiven, zoals dat in de jaren dertig is gebeurd, zitten we op een hele foute weg.’

Zijn wetenschappelijke inbreng in het debat komt hem met regelmaat op verwensingen en bedreigingen te staan. En ook bij hem werd dat een keer via gezinsleden gespeeld. ‘Dan komt het erg dichtbij.’ Maar het merendeel van de bedreigingen ontgaat hem omdat hij de ‘mentions’ op Twitter heeft uitgezet.

Dat neemt niet weg dat hij zich wel zorgen maakt over het wetenschappelijk debat. ‘Ik spreek veel jonge collega’s die zich niet in het debat willen mengen omdat ze geen zin hebben in bedreigingen. Dat is ernstig.’ Hem maakt dat extra strijdbaar. De wetenschap moet, net als de politiek en de journalistiek zijn taak kunnen vervullen. ‘Als je promoveert beloof je ook de samenleving te dienen.’

Titel afpakken

Lucassen kan zich dan ook situaties voorstellen waarbij een academicus zijn titel verliest als hij moedwillig desinformatie verspreidt en publiekelijk aangeeft de kernwaarden niet meer te onderschrijven die in de belofte van de promotie zitten. NRC-journalist Philip de Witt Wijnen pleit voor een academisch tuchtcollege om dit soort zaken te regelen. ‘Zo trek je het breder en maak je het niet politiek. Zoals de advocatuur de Orde heeft en de geneeskunde het tuchtrecht.’

Rector magnificus Hester Bijl kan zich in veel van de gehoorde opvattingen vinden, maar in het afpakken van een titel of het terugtrekken van een proefschrift gelooft ze niet. ‘Afgezien dat de betreffende persoon er ongetwijfeld garen bij spint, vrees ik dat wetenschappers zich door zo’n sanctie geremd gaan voelen om zich uit te spreken. Dat staakt haaks op het wetenschappelijk debat dat gebaat is bij vrijheid van meningsuiting.’

Politieke partijen verbieden

Politieke partijen verbieden, verdeelt de deelnemers aan het debat eveneens. Gündoğan en Lucassen vinden dat partijen die de democratie afzweren verboden mogen worden. Maar Mare-columniste Maia de Quay ziet er weinig heil in. ‘Je haalt het sentiment niet uit de samenleving met een verbod.’ ‘Dat klopt’, beaamt Lucassen. ‘Het is beter om het te bestrijden. Maar dat moeten we dan wél doen!’

Tekst: Marijn Kramp
Foto's: Monique Shaw

• 

• 

• 

• 

• 

Delen op Facebook Delen op X Delen op LinkedIn Delen via WhatsApp Delen via Mastodon Redactie Universiteit Leiden